HEPS Đerdap 1
Hidroenergetski i plovidbeni sistem „Đerdap 1”, kompleksan i
višenamenski objekat, izgrađen je na 943. kilometru Dunava od ušća u
Crno more. Konačan položaj glavnog objekta na profilu Sip Gura Vaii,
određen na osnovu opsežnih studijskih i istražnih radova, topografskih,
hidroloških, geoloških, hidrogeoloških, geomehaničkih i geotehničkih,
obezbeđivao je najoptimalnije iskorišćenje hidroenergetskog potencijala
Dunava i uslov da se tokom gradnje plovidba ne obustavlja.
Prema Sporazumu o izgradnji i eksploataciji između tadašnje SFRJ i SR
Rumunije, glavni objekat HEPS „Đerdap 1” projektovan je i izgrađen tako,
da svakoj strani pripadne po jedna elektrana, jedna brodska prevodnica,
jedna polovina prelivne brane i po jedna neprelivna brana, sa pratećim
objektima. Preko brane napravljen je drumski put. Državna granica ide
upravno na osu brane i deli objekat na dva simetrična dela. Da bi se to
ostvarilo pomerena je u korist Rumunije.
Svaka strana izvodila je, u principu, radove na svojoj teritoriji uz
sinhronizaciju sa drugom stranom i striktno poštovanje utvrđenih rokova.
Izgradnja HEPS „Đerdap 1” je zvanično počela 7. septembra 1964. godine.
Prvi agregati pušteni su u rad 6. avgusta 1970. godine, istovremeno na
jugoslovenskoj i rumunskoj strani. Rumunska brodska prevodnica počela je
prevođenje brodova 3. avgusta 1969, a jugoslovenska oktobra 1970.
godine. Konačno pregrađivanje Dunava obavljeno je 13. avgusta 1969.
godine. Tokom izgradnje glavnog objekta iskopano je 13,4 miliona kubnih metara šljunka i rečnog nanosa, 7,2 miliona kubika stena, ugrađeno 3,2 miliona kubika betona, 167.000 tona armature i čelične konstrukcije i 69.000 tona opreme.
HEPS Đerdap 2
HEPS „Đerdap 2” druga je zajednička jugoslovensko - rumunska
hidroelektrana na Dunavu. Izgrađena je na 863. km Dunava od ušća u Crno
more na profilu Kusjak – Ostrovul Mare. Kao i HEPS „Đerdap 1” i ovaj
sistem je kompleksan i višenamenski hidrotehnički objekat.
Pored energetskog i plovidbenog ima veliki značaj za poljoprivredu,
drumski i železnički saobraćaj. Preko ovog objekta, pored puta
predviđena je izgradnja železničke pruge. Tokom izgradnje, počela je
zvanično 3. decembra 1977. godine, poslednji deseti agregat na
jugoslovenskoj strani pušten je u rad septembra 2000. godine, iskopano
je 2,5 miliona kubnih metara zemlje i nanosa i ugrađeno 948.000 m3 betona i 70.000 tona betonskog gvožđa.
HEPS „Đerdap 2” sastoji se od osnovne elektrane, dve dodate elektrane,
dve prelivne brane, dve brodske prevodnice i dva razvodna postrojenja TT
GKV. Svakoj strani pripada po jedan od pomenutih objekata. Osnovna
elektrana, kao građevinska celina, podeljena je na dva jednaka dela. U
osnovnu i dodatnu elektranu na jugoslovenskoj strani ugrađeno je 10
agregata kapsulnog tipa, potopljenih u vodu, ukupne instalisane snage 270
MW. Turbina je Kaplanova sa horizontalno postavljenim vratilom.
Vlasinske HE
Projektantima i graditeljima trebala je jedna decenija da naprave veliki
graditeljski korak u izgradnji „Vlasinskih hiodroelektrana”.
Jula 1955. god. ušao je u pogon „B” agregat „Vrle 1”. Hladnih jesenjih
dana iste godine vršene su tehničke pripreme da u pogon uđe i agregat
„A”, odnosno da oba agregata „Vrle 1” budu sinhronizovana na mrežu
sistema Elektroprivrede.
U naredne dve godine – do februara 1958. u pogon su ušli i agregati
„Vrle 3” i „Vrle 4”. Na taj način bila je okončana prva faza izgradnje
najstarijih srpskih elektrana.
Zamišljena i projektovana od samih početaka izradnje prve faze, u
kasnijim godinama doći će na red i izgradnja druge faze – što je značilo
dupliranje kapaciteta i snage „Vlasinskih elektrana”.
Ukupna građevinska visina brane iznosi 34,43 m, a nad terenom je njenih 25,7m. Gornja kota je na 1213m nadmorske visine.
Brana je dugačka 239m, široka u stopi 139,28, a u kruni 5,5m. U kupno
je u nju ugrađeno 332.000 kubika kamena, zemlje, gvožđa i betona.
Na desnom boku brane smešteni su temeljni ispusti, a površinski preliv izveden je na levoj obali, sa protokom od 17m3 vode u sekundi.
Izgradnjom brane stvorena je „čeona akumulacija” sistema, ukupnog kapaciteta 167.000.000 m3 vode, od kojih su 107 energetski potencijal, a 60 miliona kubika tzv. „mrtve vode”.
Pri maksimalnom usporu (najvišoj koti) površina jezera iznosi 16 km2, dužina desetak, a širina do 2 kilometra. Prosečna dubina je oko 15 m, a najveća kod brane – 34m.
Ukupan sliv voda u jezero je 143,4 miliona kubika, znači 68,7 miliona
kubika klasičnog jezerskog sliva, a nakon izgradnje PAP „Lisina” još 74,7
miliona kubika prepumpanih voda Božičke i Lisinske reke. Povećanim
slivom i povećanom snagom u sve četiri elektrane „Vlasina” ima mogućnost
jačeg uticaja na pokrivanje špiceva potrošnje u elektrosistemu, sa
mogućom dnevnom proizvodnjom od 2,5 do 2,8 miliona kWh.
Dovođenjem vlasinskih i lisinskih voda, a istovremenim odbijanjem
procenta isparenja, kroz agregate „Vrle 1” prođe u srednje kišnoj godini
oko 140 miliona kubika vode, a daljim dodavanjem voda sa sopstvenih
slivova kroz agregate „Vrle 2” prođe oko 160, „Vrle 3” 195 i „Vrle 4”
preko 200 miliona kubika vode.
HE Pirot
Hidroelektrana „Pirot” je
locirana na teritoriji jugoistočne Srbije, između Pirota i bugarske
granice i koristi vode Visočke reke na profilu brane „Zavoj”.
Akumulacija „Zavoj” nastala je prirodnim putem. Veliko klizište,
25.02.1963. zatvorilo je dolinu Visočice, pretvorivši je u jezero. Na
dnu jezera ostalo je selo Zavoj, a prirodna brana iskorišćena je da se
uz nju izgradi veštačka brana u koju je ugrađeno 1,5 miliona kubika
kamena, gline i filterskog materijala. Akumulacija Zavoj dugačka je
17 km, prostire se na 550 hektara, sa najvišom kotom od 616mnm, i sadrži
oko 170 miliona kubika vode.
Kamen temeljac HE „Pirot“ položen je 08.09.1977. , a radovi na izgradnji
su počeli 1983. godine, dok je prvi agregat pušten u rad 1990. godine.
To je akumulaciona elektrana derivacionog tipa sa tunelom i cevovodom pod pritiskom i akumulacijom za godišnje izravnanje.
Sama akumulacija je višenamenska. Njene vode se koriste za:
-
proizvodnju električne energije
-
prihvatanje poplavnog talasa
-
snabdevanje vodom
-
sprečavanje nanosa
-
oplemenjavanje malih voda
